برخی که ادعای مترو محوری دارند، اکثریت بودجه شهردای را در اتوبان و پل هزینه کرده اند

محسن هاشمی:

برخی که ادعای مترو محوری دارند، اکثریت بودجه شهردای را در اتوبان و پل هزینه کرده اند

در دوره ی آقای قالیباف شعار 15 کیلومتر مترو در سال داده شد اما متأسفانه هیچ وقت به این عدد در سال نرسیدیم. 15 کیلومتر در سال یعنی 120 کیلومتر مترو در 8 سال. در صورتی که تا سال 1384، 80 کیلومتر مترو ساخته شده بود و بخشی هم در حال آماده سازی بود. اکنون 130 کیلومتر است

محسن هاشمی به دلیل سالها مدیریت و فعالیت در راس سازمان مترو، خود تاریخچه
ی متروی تهران است و در این باره اطلاعاتی کم نظیری در اختیار دارد. از
ماجرای توقف فعالیت مترو در ابتدای انقلاب تا خطبه ی «مترو» آیت الله هاشمی
و ماجرای انتقال مترو از وزارت کشور به شهرداری تهران.

به وی که از ابتدای ریاست بر مترو، با 6 شهردار مختلف
کار کرده ، مترو محوری را یکی از مهترین راههای حل مشکلات ترافیکی دانسته و
می گوید: برخی مدیران شهری که ادعای مترو محوری دارند، اکثریت بودجه
شهردای را در اتوبان و پل هزینه  کرده اند.

هاشمی که یکی از دو
کاندیدای جدی شهرداری آینده تهران است، مدیریت افراد بی اطلاع از مسائل
شهری را اقدامی نادرست خوانده و تصریح می کند « باید شهرداران از بدنه
شهرداری انتخاب شوند، نه اینکه مدیرانی از جاهای دیگر به شهرداری کنیم»

متن کامل گفت و گوی مهندس محسن هاشمی با خبرنگار پایگاه خبری «انتخاب» در پی می آید:

از چه دوره ای وارد فضای مدیریت شهری شدید؟

محسن هاشمی: همانطور
که می دانید حمل و نقل عمومی شهر تهران نکته ای نیست که به تازگی مطرح شده
باشد، بلکه مسئله ای است که سال های سال است تهران را آزرده می کند. به
طوری که اگر به تاریخ تهران در دهه های اخیر حتی در رژیم شاه  توجه کنیم شاهد آن هستیم
که همیشه با مشکل حمل و نقل و ترافیک مواجه بوده است.

به سال های 50
و 52 باز می گردم. که در آن سال ها شهر تهران داشت خودرو محور می شد و خیابان،
جاده و اتوبان هم به اندازه کافی وجود نداشت، لذا ترافیک شروع شده بود، به
همین دلیل در آن تاریخ تصمیم گرفته شد که ترافیک تهران مدیریت شود.

قیمت
نفت در دهه 50 بالا رفته بود و رژیم شاه هم به تازگی درآمدهای نفتی بدست
آورده بود. همین موضوع سبب شد که به پروژه‌های بزرگ بپردازند. یکی از
اقداماتی که صورت گرفت، قراردادی است با فرانسوی ها برای مطالعات وضعیت
ترافیک و حمل و نقل تهران در سال 1352 . قراردادی با  یک شرکتی فرانسوی
منعقد می‌شود. آنها با مطالعات به این نتیجه می رسند که تهران باید خطوط مترو
داشته باشد، لذا طرح جامعی برای حمل و نقل تهران ارائه می‌شود. براساس آن 
تهران می بایست در دو مرحله یازده ساله، در سال 1374 هفت خط مترو به طول
164 کیلومتر داشته باشد.

لذا در سال 1354 شرکت راه اهن شهری تهران و
حومه تاسیس می شود، مطالعات متروی تهران در سال 1355 و اجرای آن در سال 1357 در
بحبوحه انقلاب آغاز می‌شود. تا ابتدای پروژه ، انقلاب  اسلامی 1357، 300  متر
از تونل های مترو در زمین های بلامعارض عباس آباد به صورت تراشه باز ساخته
می‌شود.

پس از پیروزی ساخت مترو همچنان ولی پراکنده ادامه پیدا می
کند. تا اینکه در سال 1360 کار ساخت مترو متوقف می‌شود دلیل آن بعضی از
تفکرهای انقلابی آن روز بود که می‌گفتند، تهران احتیاجی به این پروژه های
بزرگ که از تکنولوژی بالایی برخوردار است ندارد، از سوی دیگر می گفتند، چرا
در تهران هزینه کنیم که مهاجر پذیر شود و باید این بودجه‌ها را در شهرستان
ها هزینه کنیم. بعضی می‌گفتند ساخت مترو امکان پذیر نیست چراکه تهران
سامانه فاضلاب ندارد. ساخت در زیرزمین تهران کار سختی است.

نقش آیت الله هاشمی در ادامه ی کار مترو چه بود؟

محسن هاشمی: نمایندگان
تهران در مجلس به ریاست آیت الله هاشمی رفسنجانی که رئیس مجلس و رئیس مجمع
نمایندگان تهران بودند، نسبت به این مسئله حساس شده و به مخالفت با این
تصمیم برخاستند، به صورتی که پس از دو سال پیگیری که به نتیجه نرسید،
مجبور شدند در اواخر سال 63 خطبه ای در نماز جمعه بخوانند که معروف به خطبه
ی مترو شد.

در آن خطبه آیت الله هاشمی می گویند، نه تنها تهران مترو می
خواهد بلکه کلان شهرهایی مانند مشهد، شیراز و اصفهان، تبریز و ...  هم به
مترو نیاز دارند. ایشان از دولت می خواهند که فعالیت ساخت مترو مجدداً اغاز
شود، لذا از این لحاظ  آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان پدر ساخت مترو در
تهران مطرح می شوند چراکه پیگیری های ایشان بود که مترو تهران را به نتیجه
رساند،

متاسفانه این پیشنهاد در هیات دولت رای نمی آورد، لذا ایشان مجبور می شوند شخصا در هیات دولت شرکت کنند. جالب اینجاست
که رئیس مجلس تنها یکبار به خاطر موضوعی در هیات دولت شرکت کرده و ان هم
موضوع مترو تهران  است. در آن جلسه بالاخره ساخت متروی تهران رای می‌آورد.

آیت الله هاشمی رفسنجانی پیگیر می شوند دو بانک تجارت و صنعت به شرکت مترو وام تخصیص دهند.

فعالیت

ساخت مترو از ابتدای 66 با پیگیری آیت الله هاشمی آغاز شد. ولی چون زمان
جنگ بود و مصالح سیمان میلگرد و دیگر امکانات فراهم نبود، سرعت آنچنایی
پیدا نمی کند، تا اینکه آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور شدند.  موضوع
مترو تهران به عنوان یکی از اولویتهای ایشان محسوب می شد  لذا
مشکلات شرکت مترو دائم به ریاست جمهوری می آمد. مترو به عنوان شرکتی وابسته
به وزارت کشور بود و جزئی از شهرداری نبود، بنابراین دائما با شهرداری
تهران در
حال اختلاف و دیگری بود. از اینجا بود که مشکلات و موضوع حمایتی و
اختلافاتی مترو به بازرسی ویژه رئیس جمهور که رئیس آن بودم ارسال
می‌شد.،چراکه مشکلات زیاد بود و سر رئیس جمهور شلوغ بود و شخصا نمی
توانستند پیگیر این مسئله شوند.

انقدر
اختلافات مترو با دستگاه های اجرایی بالا گرفت که خیلی ها از جمله وزارت
کشور ، بانک‌ها و شهرداری پیشنهاد شد من از طرف رئیس جمهور در هیات مدیره
مترو حضور داشته باشم و در راستای وحدت قدم برمی داشتم.

می توان گفت از اینجا شما رسماً با موضوع مترو درگیر شدید؟

محسن هاشمی: بله، از این تاریخ می توان گفت
رسما درگیر مسائل شهری بویژه شهر تهران شدم. لذا از سال 72 تا الان حدود 20
سال است که درگیر مسائل شهر تهران و حمل و نقل عمومی هستم، چراکه هنگام
ساخت مترو با بسیاری از مسائل شهری درگیری می شویم. از جمله موانع مالی،
استملاکی، ترافیکی، تجهیزاتی ، تاسیساتی، مصالح نخاله و زباله و
برنامه و بودجه و ....

از تاریخی که در مترو حضور پیدا کردم ،در مجموع
با شهردارانی مثل کرباسچی، الویری، ملک مدنی، مقیمی، احمدی نژاد و قالیباف
کار کرده ام. 17 سال از این سال ها را به عنوان عضو  هیات مدیره، رئیس هیات
مدیره و مدیرعامل و دو سال آخر به عنوان مشاور شهردار و نایب رئیس و عضو هئیت
مدیره شرکت بهره برداری مترو فعالیت کردم. مجموعا در طول این سالها در حدود
130 کیلومتر مترو راه‌اندازی شده است. یعنی سال های 72 تا 76 به عنوان عضو هئیت
مدیره و از سال 76 که آقای خاتمی رئیس جمهور و آقای نوری وزیر کشور شدند،
آقای نوری حکم مدیرعاملی را  دادند. یکی از ابتکارهایم انتقال مترو از دولت
به شهرداری تهران بود.

چه شد که مترو از وزارت کشور به شهرداری منتقل شد؟

محسن
هاشمی: معتقد بودم که مترو باید به بطن مادر اصلی خود شهرداری باز گردد.
پیگیری جدی کردم تا بالاخره در سال 1379 این اتفاق افتاد.

مترو
همانطور که می دانید در رژیم گذشته براساس قانون مجلس در شهرداری تشکیل
شد. قانون مترو می گفت، به شهرداری تهران اجازه داده می شود شرکتی تاسیس
کند که با نام شرکت راه آهن شهر تهران و حومه خط آهن احداث و بهره برداری
کند.

بعد از انقلاب این قانون را در شورای انقلاب تغییر دادند و آن
جمله "به شهرداری اجازه داده می شود" را به "دولت اجازه داده می شود"
تبدیل کردند. پس از آن، مترو یکی از شرکت های اقماری وابسته به وزارت کشور
شد اما کار مترو در شهرداری خوب پیش نمی رفت، لذا  بعد از حضور به عنوان
مدیر عامل مترو از طریق دولت و آقای حبیبی و شورای عالی اداری پیگیری کردم و
مترو را بازگردانده و همچنین آن قانون را تغییر دادیم، لذا کار مترو در
شهرداری سرعت بیشتری پیدا کرد.

در دوره های اخیر شهرداری، به شعارها در خصوص مترو عمل شده است؟

محسن هاشمی: در دوره ی آقای
قالیباف شعار 15 کیلومتر مترو در سال داده شد اما متأسفانه هیچ وقت به این
عدد در سال نرسیدیم. 15 کیلومتر در سال یعنی 120 کیلومتر مترو در 8 سال. در
صورتی که تا سال 1384، 80 کیلومتر مترو ساخته شده بود و بخشی هم در حال
آماده سازی بود. اکنون 130 کیلومتر است. یعنی حدود 50 کیلومتر مترو ساخته
شده که 5/8 کیلومتر در سال ساخته شده است. ولی از نظر تونل سازی به وعده ها عمل شد و
اکنون حدود 35 کیلو متر تونل آماده داریم.  سرعت تونل سازی مناسب است ولی
سرعت ساخت ایستگاه و تأمین تجهیزات متأسفانه مناسب نیست.

به دلیل
بهم ریختگی در مدیریت و عدم کمک دولت و خروج مترو از اولویت شهرداری و
اولویت دو پروژه اتوبانی امام علی و پل صدر و تونل نیایش این 35 کیلومتر
راه‌اندازی نشده است و در حد 40% پیشرفت دارد. اگر اولویت مترو حفظ
می‌‌شد روش مدیریتی در مترو تغییر نمی‌کرد. قطعاً به عدد 15 کیلومتر نزدیک
می‌شدیم و با مترو فرودگاه که 30 کیلومتر است به 15 کیلومتر می‌رسیدیم، ولی
متأسفانه سیاست شهرداری خودرو محوری شد و دولت بدلیل رقیب دانستن قالیباف
کمک نمی‌کرد. حتی کار شکنی می‌کرد.

این مشکل آمارهای عجیب و غریب، دامن همه سازمان های دولتی و نیمه دولتی را گرفته

محسن هاشمی: بله، متاسفانه یکی از مشکلات کشور و وزارتخانه
ها و سازمانها این است که آمار و ارقامی که ارائه می‌دهند بعضاً عددسازی
است.  لذا آمار و ارقام در وزارتخانه‌ها، دولت و
ارگانها باید پالایش و تصحیح و تدقیق شود و نباید گذاشت آمار غیر واقعی
ارائه شود.

در مورد احداث خطوط مترو هم اینگونه است؟

محسن هاشمی: الان که در خدمت شما هستیم 40 سال از زمان تاسیس مترو
گذشته است و در طول 40 سال 130 کیلومتر مترو در حال بهره برداری داریم.
یعنی  می شود سالی 5/3 کیلومتر. اگر از سال 66 تا الان 26 سال محاسبه کنیم ، 5 کیلومتر
در سال بعد از انقلاب مترو ساخته‌ایم.

درصورتیکه همزمان ساخت مترو در تهران، پکن و سئول هم ساخت مترو را شروع کرده‌اند و هم اکنون 400 و 300 کیلومتر مترو دارند.

مشکل
این بوده است که شهرداران تهران هیچ وقت حمل و نقل عمومی و ریلی محور
نبودند و متأسفانه همگی خودرو محور بودند و به حمل و نقل عمومی پایدار توجه
نداشتند و حتی برخی مدیران شهری که ادعای مترو محوری و حمل و نقل و عمومی
محوری دارند، اکثریت بودجه شهرداری را در اتوبان و پل هزینه  کرده اند. حمل
و نقل عمومی کیفی به معنای واقعی جدی دنبال نشده است.

استفاده از
تونل ها در شهر تهران مناسب است، چراکه شهر تهران از نظر توپوگرافی اختلاف
ارتفاع پراکنده‌ای دارد، از 900 متر تا 1800   متر  از سطح دریا متغیر است.

لذا
اگر بخواهند اصولی کار کند، به تونل می‌رسند اما بالاخره این پروژه ها
خودرو محورند. اکنون بیش از 40 سال است که کلان شهرها به پروژه های ریل
محور و حمل و نقل عمومی می‌پردازند. آنچه مهم است، حمل و نقل عمومی و در
ابر شهرها انچه مهم است ریل انبوه  است.

در نتیجه ریل شهری باید
یکی از اولویت‌های جدی هزینه ای شهرداران باشد که متاسفانه دارای اولویت
کمی در نزد شهرداران بوده است. البته انها بهانه هایی دارند و می گویند
دولت ها باید در ساخت مترو کمک کنند.

آیا این واقعیت، باعث بهانه سازی های شهرداری در مورد وظایفش نمی شود؟

محسن هاشمی: شهرداری تهران باید علی
رغم این موارد، اولویت نخست خود را به حمل و نقل عمومی و مترو و شهری در
زیر زمین می داد. حمل و نقل عمومی کلان شهرها در ریل انبوه به اتوبوس به
عنوان مکمل است.

آنها تاکسی را جزء حمل و نقل عمومی نمی‌آورند
بلکه حمل و نقل ، خصوصی فرض می‌شود. اکنون تاکسی به اندازه کافی داریم و
نیازی به گسترش آن وجود ندارد. آنچه مهم است کیفیت آن است. اتوبوس هم از
لحاظ طرح جامع حمل و نقل عمومی به اندازه کافی داریم، باید اثر بخشی و کیفیت
آن را افزایش دهیم. آنچه نداریم ریل است، لذا در طول 20 سال گذشته باید ریل
را گسترش می دادند.

این تکته را هم متذکر شوم که تهران طرح جامع
شریان و شبکه اتوبانی داشته که باید تمام می شده است. این کار را خوشبختانه
به سرانجام نزدیک است.

ریل سازی اولویت باید باشد یا اتوبان سازی؟

محسن هاشمی: البته
اولویت ریل از اتوبان سازی بیشتر باید باشد، سال گذشته از 3700 میلیارد
تومان بودجه‌ای که در حمل و نقل هزینه شده،  حدود 3000 میلیارد تومان آن در بخش
خودرو محور هزینه شده است.

مهم آن است که حمل ونقل عمومی در شهرهای
بزرگ  گسترش کمی و کیفی پیدا کند که مردم حتی قشر متوسط از آن استفاده
کنند و خودرو کمتر بیرون بیاید.

همانطور که میدانید آلودگی هوا یکی از معضلات جدی شهر ترهان است. در این مورد چه راهکاری دارید؟

محسن هاشمی:
در خصوص آلودگی هوا قوانین متعددی در کشور مخصوصا برای شهر تهران به تصویب
مجلس رسیده و حتی قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف
سوخت را داریم اما متأسفانه درست اجرا نشده است. قوانین جامعی در این جهت
بوده که متاسفانه دولت ها اجرا نکردند.

«مدیریت یکپارچه» نیاز حیاتی برای بهبود وضعیت آلودگی و ترافیک تهران است. آیا این آرزو روزی محقق می شود؟

محسن هاشمی: مدیریت

یکپارچه شهرها از آرزوهای کشور و قوانین است که هنوز به آن نرسیده ایم.،
23 مورد فعالیت شناخته نشده است که باید از دولت به شورای شهر و شهرداری
منتقل
شود. در قانون چهارم و پنجم توسعه آمده بوده است. اما تاکنون واگذار نشده
است. این موضوع،  در مراکز قدرت هنوز یک رویا و یک شعار است.

این
اتفاق، البته شدنی است، ولی نظام باید تصمیم بگیرد که انجام دهد. هنوز این
تصمیم در سطوح بالای دولت و نظام به صورت جدی گرفته نشده است.

البته ترافیک را نباید تنها در نظر گرفت، آموزش و پروش، سلامت، فرهنگ، پلیس، ثبت احوال و ... در مدیریت یکپارچه قرار دارند.

در
دهه های اخیر، برخی با داشتن دانشحداقلی تئوریک، مدعی شهرداری تهران شده
اند. سئوال این است که اساساً یک وزیر یا یک مدیر فان وزارتخانه یا مثلاً
یک نظامی خوب، لزوماً می توانند شهردار خوبی هم باشند؟

محسن هاشمی: شهرداری
کاری کاملا اجتماعی، اجرایی و میدانی است. خدمات شهری اولویت هیمشگی
شهردار است. نظافت شهر ، مبارزه با آلودگی داخل شهرها،
پسماندها، زباله ها، خط کشی خیابان ها، اسفالت خیابانها، این ها همه
کار میدانی است.

کسانی می توانند موفق باشند که تجربه مدیریت شهری
را داشته باشند. مدیران ارشد شهرداری حداقل باید از میان مدیرانی که در
داخل شهرداری فعالیت کردند انتخاب شوند، اگر مدیران از بدنه شهرداری انتخاب
شوند مفیدتر است تا اینکه مدیرانی از جاهای دیگر به شهرداری منتقل کنیم. تا
آن فرد تازه وارد بخواهد تجربه کسب کند و عمل کند، سال ها فرصت خدمت را از دست می
دهد، زیرا یک دوره ریاست بر شهرداری از نظر قانونی چهارساله است تا
بخواهد به مسائل شهری مسلط شود طول می‌کشد ولی کسی که شهر را خوب می شناسد و در شهر
فعالیت کرده و اطلاعاتش جامع و کامل است از همان روز اول می تواند فعالیت
هایش را آغاز کند. به نفع مردم خواهد بود.

ممنون از اینکه ب سئوالات پاسخ دادید.

محسن هاشمی: من هم از شما سپاسگزارم.