نگاهی تحلیلی به تولیدات سینمای دفاع مقدس

یک منتقد سینما معتقد است، نگاه سینمای ایران به عرصه جنگ، نگاهی تک بعدی و تک محوری نبوده است.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، بررسی
وضعیت سینمای دفاع مقدس در ایران به عنوان یکی از نمونه‌های موفق سینمایی
که در این سال‌ها موفق به جذب گروه گسترده‌ای از مخاطبان شده، از منظری
تحلیلی نتایج قابل توجهی را به همراه دارد. مهرزاد دانش، منتقد فیلم و محقق
سینما، در یک بررسی جامع در مورد حوزه سینمای دفاع مقدس این عرصه را از
چند منظر مورد تحلیل قرار داده است؛ یکی موضوع گونه‌شناسی این سینما، دیگری
تنوع لحن و زیرگونه در سینمای دفاع مقدس و بخش مهم دیگری که مربوط به آمار
تولیدات در سال‌های مختلف است.

او در یادداشتی تحلیلی این موضوع را مورد بررسی قرار داد و در بخشی که
مربوط به گونه‌شناسی است، در مورد بومی شدن سینمای دفاع مقدس چنین نوشت:
«سینمای ایران چه در قبل و چه در بعد از انقلاب اسلامی، تجربه هایی ارزان و
گران در باب آزمودن ژانرهای مختلف سینمایی انجام داده است که فارغ از
ضعف‌ها و قوت‌های متناسب با عناصر تحلیلی سینما، با کمتر فضایی مواجه شده
است که قابلیت بومی کردن گونه سینمایی‌اش را داشته باشد. به جرأت می‌توان
مدعی شد که در این بین، تنها ژانری که از بین گونه‌های مطرح و معروف
سینمایی روند بومی شدن به خود گرفته است، ژانر جنگی بوده است.»

او ادامه داد: «اصولا تعبیر از سینمای جنگی به سینمای دفاع مقدس در
ادبیات سینمایی ما، فارغ از وجوه ایدئولوژیکش، نشان از آن دارد که تصویر
جنگ در سینمای ما، در کنار همه مختصات و مقتضیات ژانری، درآمیخته با ارزش
ها و هنجارهایی است که تنها در فضای جبهه های ما قابل درک و جست و جو بود.
نکاتی همچون شهادت طلبی، ایمان به غیب، تفکر بسیجی، اطاعت از ولایت،
ایثارگری، محاسبات نامتعارف با اصول جنگی کلاسیک و آکادمیک، و...زمینه هایی
بودند که رفته رفته در بافت ژانر جنگی سینمای ایران راه یافتند و در نتیجه
زیرگونه ای نوین از این ژانر شکل گرفت که نمونه آن در هیچ یک از فضاهای
جنگی/سینمایی کشورهای دیگر به چشم نمی خورد. در واقع سینمای ایران از جنگ
تحمیلی، ژانر منحصر به فردی ایجاد کرد که در نوع خود بداعت ها و خلاقیت های
مثال زدنی پرورش داد.»

این منتقد با اشاره به اسامی برخی فیلم‌ها در مورد زیرگونه‌های سینمای
دفاع مقدس نیز چنین توضیح داد: «نگاه سینمای ایران به عرصه جنگ، نگاهی تک
بعدی و تک محوری نبوده است. در طی سی و چند سالی که از آغاز جنگ می گذرد،
انواع زیرگونه های مربوط به ژانر جنگی در سینمای دفاع مقدس ما کار شده است.
نمودهایی همچون عملیات (عملیات کرکوک، عبور، دکل)، اردوگاهی یا اسارت(مردی
شبیه باران، نفوذی)، هوانوردی (حمله به اچ3، عقاب ها)، دریانوردی (جنگ نفت
کش ها، موج مرده)، دیده بانی (دیده بان، ملکه) تبعات جنگ (گیلانه، بوی
پیراهن یوسف، عروسی خوبان)، شخصیت های واقعی (شور شیرین، الماس بنفش، به
کبودی یاس)، عزیمت (سفر به چزابه، هیوا) و...از این جمله هستند. در عین
حال، تلفیق ژانر جنگی با سایر گونه ها و لحن های سینمایی از دیگر
دستاوردهای سینمای ایران در این باب است که از آن جمله می توان به کمدی
(لیلی با من است)، ملودرام (کیمیا، میم مثل مادر)، جاسوسی (نفوذی)، معناگرا
(ساعت 25، مهاجر، نینوا)، کودک و نوجوان (پایان کودکی)، و...اشاره کرد.»

یکی از بخش‌های پراهمیت متن دانش، آمار و نموداری است که در مورد
تولیدات سینمای دفاع مقدس به دست آورده است. او در این زمینه نوشت: «سینمای
ایران همچنان در اوضاع ملتهب یکی دو سال نخست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
به سر می‌برد که با حمله عراق به ایران، جوی پرالتهاب تر به نام جنگ در
مسیرش قرار گرفت. برای همین تقریبا از همان روزهای نخست شکل گیری سینمای
بعد از انقلاب، سینمای جنگ نیز به تدریج پا گرفت و همپای سینمای انقلاب رشد
کرد. مسیری که سینمای جنگ در روند سی و چند ساله اخیر طی کرده است، اگرچه
در برخی مقاطع با فراز و نشیب هایی گاه ملایم و گاه تند رو به رو بوده است
(که آن نیز دلائل مختلف داشته است: نوسان های ناشی از تغییر دولت‌ها، میزان
بودجه‌های مقتضی، ظهور فضاهای جدید مضمونی و لزوم پردختن به آن هاو...)،
اما در نسبتی معقول با کلیت سینمای ایران جای داشته است.»

او
در تحلیل این نمودار نوشت: «طبق برآیند کلی این نمودار که بر اساس نسبت
درصدی فیلم‌های جنگی با کل فیلم‌های تولیدی هر سال از سینمای ایران در مقطع
1360-1392 ترسیم شده است، تاکنون 10 درصد از تولیدان سینمای ایران،
فیلم‌های جنگی بوده‌اند. در برابر اهمیت جنبه‌های دیگر همچون سینمای
اجتماعی (که خود دربردارنده موضوعات پرشماری از قبیل اعتیاد، فقر، طلاق،
ناهنجاری ها و بزهکاری ها، بیماری ها، و...است)، کودک و نوجوان، خانوادگی،
سیاسی، تاریخی، مذهبی، و...به نظر می رسد که این حجم ده درصدی، تراکمی
معقول و شایسته است و نشان می‌دهد که در طول سه دهه اخیر، بحث دفاع مقدس
یکی از ده موضوع مهمی است که تولیدات این سینما را به خود اختصاص داده
است.»

او همچنین در توضیح این نمودار هم نوشت: «شاید در نگاهی ظاهربینانه،
روند نموداری بالا، حمل بر شیب نزولی اهمیت سینمای دفاع مقدس در مناسبات
سینمای ایران شود. اما در نگرشی واقع بینانه و عمیق تر، و با در نظرگرفتن
اقتضائاتی که در افزوده شدن مداوم موضوعات مهم و جدید دیگر به فضای اجتماعی
ایران و لزوم بازتاب های سینمایی شان شکل گرفته است، موقعیت سینمای جنگ در
فضای تولیدات سینمای ایران در طول سه دهه اخیر، موقعیتی منطقی (با توجه به
همه مقدورات و مقدرات مقتضی) محسوب می شود. دوران جنگ با توجه به لزوم
تهییج و حماسه آفرینی در بین مردم، قاعدتا روند تولید فیلم های جنگی در هر
جامعه درگیر جنگی بالاتر از سایر مقاطع زمانی است و در زمان های بعد از
اتمام جنگ، به همان نسبت که از میزان تولید فیلم جنگی کاسته می‌شود، به عمق
کیفیت این رده ژانری افزوده می‌شود و این نکته‌ای است که به وضوح در مورد
سینمای دفاع مقدس نیز به چشم می‌خورد، آن سان که میزان فیلم‌های ارزشمندتر
سینمای دفاع مقدس در سال‌های بعد از پایان جنگ تحمیلی ساخته شد و این روند
تا همین سال‌های اخیر نیز تداوم خود را حفظ کرده است.»

کد خبرنگار: ۱
۰دیدگاه شما

پربازدید

پربحث

اخبار عجیب

آخرین اخبار

لینک‌های مفید