سلام نو _ سرویس گردشگری: برج کاشانه در جنوب شرقی مسجد جامع بسطام از توابع شاهرود قرار دارد . معماری چند وجهی برج همراه با گچ‌بری‌های زیبا و خط نوشته‌های عربی روی دیواره‌های ساختمان، آن را به یک جاذبه‌ی تماشایی تبدیل کرده است.ارتفاع این برج ۲۰ متر است و در بالای برج نوشته‌ای به خط کوفی دیده میشود که در آن نام الجایتو ثبت شده است. بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند که این ساختمان آتشکده شهر بسطام بوده که در دورههای بعد از اسلام از آن برای دیدهبانی شهر استفاده میشده است.
آشنایی با برج کاشانه بسطام
منار بسطام یا برج کاشانه بسطام، در سال ۵۱۴ هجری قمری توسط رضی‌الدین محمد عیسی (هشتمین وارث و جانشین بایزید) در سمنان ساخته شد. پلکان‌های منار به صورت مارپیچی است و به وسیله روزنه‌هایی که در بدنه مناره تعبیه شده نور داخل آن تأمین میشود.
این بنا که یکی از آثار زیبای بر جای مانده از دوران سلجوقیان است، در طول حیات ۹۰۰ ساله خود شاهد حوداث تلخ و شیرین بسیاری بوده و همچنان معماری زیبا و دلگیر خود را در طول این دوران حفظ کرده است. منار بسطام ار آثار برای ایران و از جاذبه‌های گردشگری سمنان در بخش بسطام است. این اثر به تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۸۶ به عنوان اثر ملی ثبت شد؛ همچنین شهر بسطام با توجه به ماده هشت از قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی در همین جلسه به عنوان شهر نمونه گردشگری بین‌المللی تعیین و معرفی شد.
نمای این بنار از چندین قسمت آجرکاری با رویه‌های گوناگون تشکیل شده است. تناسب میان بخش‌های مختلف نشان از هنر بالای مردمان این سرزمین دارد که طول، عرض و کنار هم قرار دادن و رعایت اصول مهندسی در ۹۰۰ سال پیش نشانی دیگر از اوج هنر و خلاقیت، زمام‌داران این سرزمین بوده است. در قسمت بالایی منار نیز چند ردیف آجر چینی مهندسی و هنری تاج منار را به‌وجود آورده اند.
پلکان‌های این منار با یک معماری هوشمندانه به صورت مارپیچی به دور منار، تا بالای منار پیچیده شده است. همچنین برای روشنایی مورد نیاز داخل سازه مهندسان آن زمان سوراخ هایی را دیواره‌های بدنه منار تدارک دیده‌اند و نور لازم را برای بنا به داخل سازه هدایت کرده‌اند.
از تاریخ بنای این برج آگاهی درستی در دست نیست. به عقیده اهالی بسطام این برج آتشکده زردشتیان قبل از اسلام بوده است. برخی از خاورشناسان از جمله آندره گدار بر این گمان است که این بنا از آثار غازان‌خان مغول است و نام اصلی آن غازانه بوده که به مرور زمان و بدون توجه به اصل آن کاشانه نامیده شده است.
در دورههای بعد از اسلام، از این برج برای دیدهبانی بسطام استفاده می‌شد. با توجه به اسلوب ساختمان و عوامل دیگر به نظر می‌رسد؛ این بنا به رصدخانه بسیار شبیه است.
در وسط این برج نیز، چاه بسیار عمیقی وجود دارد. برای رسیدن به بالای برج کاشانه باید از پله‌های بسیار کوچک و راهروی تاریک داخل آن عبور کنید. اگر به تماشای این بنای دیدنی رفتید توصیه می‌کنیم بالا رفتن از پله‌های برج را از دست ندهید. برج کاشانه در سال ۱۳۱۰ به شماره ۶۹ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد.
ویژگی‌های جالب برج کاشانه بسطام
در جنوب شرقی «مسجد جامع بسطام» در شمال شهرستان شاهرود، برجی زیبا و بلند به ارتقاع ۲۰ متر خودنمایی میکند که به «برج کاشانه بسطام» معروف است و با نام «برج آرامگاهی نزدیک مسجد جامع» به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در بالای بدنه این برج که به شکل ۳۰ ضلعی منتظم ساخته شده، دو حاشیه از آجرهای بزرگ وجود دارد. روی آجرها نوشتههایی نمایان است که در یکی از نوشتهها نام «اُلجایتو» با خط کوفی و در دیگری آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» با خط زیبای ثلث درج شده است.
بر اساس کتیبه سردر ورودی، برج در سال ۷۰۰ هجری قمری بنا شده و متعلق به قرنهای هفتم و هشتم هجری است اما بر اساس شواهد تاریخی، سال ساخت برج کاشانه به درستی مشخص نیست. اهالی شهر بسطام معتقدند که این برج در دوره تاریخی قبل از اسلام آتشکده زرتشتیان بوده و در دوره تاریخی بعد از اسلام از آن برای دیدهبانی استفاده میشده است. هر چند با توجه به نوع معماری، احتمال میرود که به عنوان رصدخانه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
آندره گُدار ، شرقشناس و ایرانشناس معروف، بر این گمان است که این بنا از آثار غازان‌خان مغول است. وی معتقد است که نام اصلی این برج، غازانه بوده که به مرور زمان کاشانه نامیده شده است.
برای دیدن این اثر تاریخی باید راهی جنوب شهر بسطام در استان سمنان شوید. سرزمینی که در گذشته به آن «خطه کومش یا قومس» گفته میشده و امروزه، استان سمنان محدوده آن سرزمین باستانی را دربرگرفته است.
آجرهای متفاوت قسمت بالای برج نسبت به آجرهای بدنه ساختمان، نشان میدهد که قسمتهایی از سقف این برج بر اثر گذشت زمان فرو ریخته که در دورههای بعد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
ورود به برج از راه مسجد جامع و دالان کنار محراب مسجد امکان پذیر است. دالان کوچکی که سه طرف آن گچ‌بری شده و آیةالکرسی و عبارات دیگری به زبان عربی روی آن نقش بسته است و مسجد را به برج متصل میکند.
در وسط این برج ، چاه بسیار عمیقی وجود دارد و ارتفاع این برج از داخل آن ۲۴ متر است. برای رسیدن به بالای برج از راه پله‌ای بسیار کوچک و راهروی تاریک آن استفاده میشود که احساس سفر به زمانهای دور را برای بازدیدکنندگان آن تداعی میکند.
نظر شما