محمد حسنی سعدی
لزوم تفکیک نگاه اخلاقی و حقوقی در حکم قصاص
این
روزها درج جمله هایی مثل: فلانی را اعدام نکنید! ،حکم قصاص را متوقف کنید،
کمپین حمایت از لغو حکم قصاص و... تبدیل به یک ژست روشنفکری شده است. قصد
ندارم وارد ابعاد حقوقی و فقهی ماجرا بشوم اما نکته ای که به نظرم در این
میان فراموش شده لزوم تفکیک نگاه حقوقی و اخلاقی نسبت به قصاص است.
از نظر حقوقی حکم قصاص نه متعلق به آیین و فرهنگ خاصی است و نه توسط حکومت
ما ایجاد شده است. در طول تاریخ بشر بنا به تجربه خود و برای جلوگیری از
نزاع های قومی و قبیله ای این قانون را وضع کرده که اگر کسی شخص دیگری را
به قتل رساند در صورت خواست خانواده مقتول، قاتل متقابلا اعدام شود.
هیچ
کسی بر بد بودن قصاص شکی ندارد اما آیا با لغو قانون قصاص مشکلات جامعه ما
حل می شود. فرض کنیم قانون قصاص لغو شود آنگاه کسانی که عزیزانشان توسط
شخص ظالمی به قتل می رسد و بعد هم بعد از گذراندن مدتی حبس در جامعه به
زندگی خود ادامه می دهد، چه احساسی پیدا می کنند؟ این بغض وکینه فروخفته در
دل اولیای دم چه مشکلاتی می تواند ایجاد کند؟ در کشورهایی هم که قانون
قصاص وجود ندارد فرهنگ متفاوتی حاکم است که عدم وجود این حکم را پذیراست و
به طور مثال: رابطه عاطفی شدیدی که بین خانواده های ایرانی وجود دارد در
آنها نیست.
در سوی مقابل ماجرا هیچ کس منکر ارزش بخشش و گذشت نیست و
در این خصوص هم دین ما و هم فرهنگ ما تاکید مکرر کرده است. عده ای که
خواهان لغو این حکم هستند بهتر است به جای انرژی که صرف لغو حکم قصاص می
کنند آن را صرف فرهنگ سازی در خصوص بخشش از سوی خانواده های ظلم دیده کنند.
نفی حق قصاص برای کسی که عزیزترین عضو خانواده اش را به شکل عمدی از دست
داده است چه توجیهی می تواند داشته باشد؟ این نگاه مشابه آن است که بگوییم
کسی که مالش توسط دزدی برده شده است و دزد دستگیر شده حق ندارد مابه ازای
مال از دست داده اش را مطالبه کند.
متاسفانه خلط مباحث حقوقی و
اخلاقی در قضایای مختلفی مثل : قصاص، دیه، ازدواج موقت، مهریه، حق طلاق
و... رایج شده است و کسی هم به خاطر کم سواد بودن مدعیان نمی تواند این
مساله را به خوبی برای آنان تشریح کند. در خصوص قصاص هم بزرگترین مشکل همین
است که برخی فکر می کنند وجود حکم قصاص در حقوق ما به معنای ترویج آن در
فرهنگ ماست. قصاص یک حکم حقوقی است و با نگاه اخلاقی می توان با آن مبارزه
کرد و گذشت را ترویج کرد.
/پارسینه
