سلام نو _ سرویس گردشگری: اوج هنر معماری اسلامی، تزئینات کاشیکاری، نقاشی و دیگر تزئینات در بناها را می‌توان در دوران صفویه به خوبی مشاهده کرد. ارگ سلطنتی صفویان که ساخت آن در دوران شاه طهماسب و در سال 923 ه.ش آغاز شد، در زمان شاه عباس اول به اتمام رسید و در دوران‌های دیگر مانند قاجار قسمت‌هایی از آن تعمیر شد و در زمان پهلوی کاربری نظامی به خود گرفت. این ارگ در قزوین زمانی دارای 7 درب ورودی بود که در حال حاضر تنها سردر عالی قاپو از آن دوران به جای مانده است. از تزئینات این سردر می‌توان به کاشیکاری و مقرنس‌کاری‌های زیبا اشاره کرد. بر پیشانی سردر 17 متری عالی قاپو، کتیبه زیبایی به خط ثلت از خطاط معروف صفوی به نام علیرضا عباسی بر کاشی آبی‌رنگی به جای مانده است که بر زیبایی سردر می‌افزاید. نام سردر عالی قاپو در سال 1313 ه.ش به ثبت در آثار ملی ایران رسید. برای دیدن این بنای زیبا می‌توان به سبزه میدان و از آنجا به خیابان سپه رفت.
از سیر تاریخی تا معماری سردر عالی‌قاپو قزوین
عمارت عالی قاپو شامل مجموعه‌ای به نام سعادت‌آباد بود که در حال حاضر از کل مجموعه، تنها سردر عالی قاپو بر جای مانده است. این بنا سردر یکی از هفت در ورودی به ارگ سلطنتی صفویان محسوب می‌شد و در اصلی جنوبی مجموعه بود که به خیابان و میدان شاه باز می‌شد. این دروازه تنها ورودی از این مجموعه به شمار می‌رود که اکنون به یادگار مانده است.
بنای عالی قاپو نخست در دوره شاه طهماسب ساخته شد و در زمان شاه عباس اول به‌صورت کنونی تغییر شکل یافته است. در دوران ناصرالدین شاه نیز تعمیرات و الحاقاتی به این بنا صورت گرفت و در دوران پهلوی اول به‌علت اقامت پلیس در آنجا، ابتدا نظمیه و سپس شهربانی نام گرفت.
در ترنج بالای سردر به خط عبدالعلی پزشکیان، معلم خط قزوینی، گچبری تازه‌ای انجام گرفت و در زمان پهلوی دوم قسمت اضافی بالای سردر حذف شد. سردر عالی قاپو که قبل از انقلاب، جایگاه شهربانی بود، پس از انقلاب در اختیار نیروی انتظامی قرار گرفت؛ این بنا اکنون در اختیار میراث فرهنگی قرار دارد و به‌منظور احیای دولت‌خانه صفوی، در حال مرمت است.
این بنای تاریخی در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ به شماره ۲۱۳ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بر پیشانی این سردر رفیع که ۱۷ متر ارتفاع دارد، کتیبه‌ای با کاشی معرق به خط ثلث از رضا عباسی، خوشنویس معروف عهد صفوی جلوه‌گر است. بر فراز این کتیبه، پنجره مشبک بزرگی از کاشی قرار دارد. بیش از دو گوشوار بلند در طرفین سردر بر بالای طاق‌نمایی واقع شده که بنا را به ساختمان‌های هم‌جوار پیوند می‌داده است.
درب به هشتی بزرگی متصل شده است و داخل آن دو اتاق وجود دارد که جایگاه دربانان بوده است. راهرو طبقه دوم بنا نیز از همین اتاق‌ها می‌گذرد. در سمت غرب این دروازه، سه اتاق طولانی در کنار هم واقع شده که احتمالا جایگاه نگهبانان و محافظان بوده است.
یکی از این اتاق‌ها در دوره قاجار به قرائت‌خانه و دیگری به چای‌خانه تبدیل شد. ازاره‌های سردر را با کاشی پوشانده‌اند و بقیه سردر با گچ پوشیده شده است. یکی از پنجره‌ها به خیابان سپه و دیگری به حیاط شهربانی کنونی گشوده می‌شود.
این سردر، ورودی اصلی به دولت‌خانه دوران صفویه بود. بنای سردر شامل ایوان رفیع ورودی با قوس تیزه‌دار و سه ردیف طاق‌نما در طرفین آن است. گوشواره‌هایی با ستون‌نماهای آجری در دو طبقه، نمای سردر را تکمیل می‌کنند. هشتی متصل به ایوان ورودی به‌شکل هشت‌ضلعی است. در طرف شرقی این سردر که پیش از مشروطیت رختشوی‌خانه بود، مدرسه‌ای به نام امید در سال ۱۳۲۰ قمری احداث شد که از اولین مدارس نوین ایران است.
شاردن، سیاح فرانسوی، به کتیبه دیگری در این سردر اشاره می‌کند که مضمون آن بیت معروف زیر است و در حال حاضر وجود ندارد:
گشاده باد به دولت همیشه این درگاه به حق اشهد ان لا اله الا الله
بازدید از سردر عالی قاپو در قزوین
بازدید از سردر عالی قاپو منحصر به زمان خاصی نبوده و در تمامی فصول سال می توان از این اثر تاریخی بازدید کرد. گرچه هر فصل زیبایی های خاص خود را دارد، اما اگر به عکاسی از عالی قاپو فکر می کنید، بهتر است در فصل بهار به بازدید آن بروید تا بتوانید شور و نشاط و طراوت و تازگی فصل بهار را در قاب عالی قاپو ثبت کنید.
برای بازدید از سردر عالی قاپو نیازی به پرداخت هزینه یا صرف زمان فراوانی نیست و کافی است ۲۰ دقیقه تا ۴۵ دقیقه را صرف تماشای شکوه و ظریف کاری های این اثر تاریخی کند تا خاطره آن همیشه در ذهتان باقی بماند.
برای بازدید از سر در عالی قاپو قزوین باید از سمت سبزه میدان به سمت خیابان سپه( شهدا) بروید. در ابتدای خیابان سپه، سر در عالی قاپو را خواهید دید.
نشانی: استان قزوین، قزوین، ابتدای خیابان سپه
نظر شما